En nu eerlijk zijn
OP 15 APRIL verschijnt de roman Hongerjaren van Mohamed Choukri, daarom deze column uit de oude doos. Hij werd op 08 december 2008 in Het Parool gepubliceerd.
En nu eerlijk zijn
Afgelopen zomer ben ik in het Marokkaanse Tanger bij de schrijver Mohammed Choukri op bezoek geweest, bij zijn graf.
In 1973 verscheen Choukri’s autobiografische roman For bread alone, het werd uit het Arabisch naar het Engels vertaald door de Marokkaanse Amerikaan Paul Bowles. Ergens in 1982 verscheen het boek in de oorspronkelijke taal; de Marokkaanse autoriteiten zette Kubz Hafi direct op de zwarte lijst.
Een jaar nadat de huidige koning Mohammed VI in 1999 de troon had bestegen en het volk zijn hand begon te kussen, werd het verbod opgeheven. Het verboden boek werd in het nieuwe millennium door de in Marokko dungezaaide boekhandels begroet. Choukri stierf drie jaar later. For bread alone verscheen in het Nederlands onder de titel Hongerjaren.
Het hoofdpersonage van de roman is Mohammed. Zijn leven speelt zich af in een doodlopende steeg waar enkel cafés en bordelen staan, zwerfkinderen en criminelen beheersen de straat. Mohammed groeit op temidden van armoede en honger, de ingrediënten voor een koud, gewelddadig en hopeloos mens. Choukri weet uiteindelijk het uitzichtloze pad te verlaten; hij buigt zijn analfabetisme om naar geletterdheid en schrijft het onkreukbare Hongerjaren.
Hongerjaren is het eerlijkste boek van Marokko, dat was eveneens de reden om het tientallen jaren aan censuur te onderwerpen. De gevestigde orde vond de inhoud een schande. Het feit dat hoererij, pedofiele, drankmisbruik en moord bestaan, wil nog niet zeggen dat je die zaken in inkt aan het papier mag toevertrouwen, was de mening van de handhaver. In Marokko gaat alles mliech en over slecht en oneer wordt niet gesproken.
In een ochtendkrant las ik een open brief. De strekking was dat probleemjongeren moeten ophouden met het veroorzaken van problemen. Een duidelijk signaal met een nobel karakter. Toch was mijn enthousiasme van korte duur, want één van de ondertekenaars was degene die vlak na de moord op Theo van Gogh een antihomomanifest publiceerde.
Je boodschap aan ‘flikkers, gays, relnichten, reetkevers, kontridders, darmkanaalbewandelaars en sterrenkijkers’ was meer dan duidelijk. Je bent een geweldig voorbeeld geweest voor al die jongeren die je nu tot de orde roept.
Vorige week maandag organiseerde een groepje Marokkaanse Nederlanders een avond in debatcentrum Felix Meritis met de vraag: hoe kunnen Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond contact blijven houden met het achterland? Helemaal niets mis mee, maar wel als de initiatiefnemer een overheid is met bloed aan zijn handen, nooit in het reine is gekomen met zijn rotte verleden, mensenrechten niet serieus neemt en de wet handhaaft op basis van corruptie.
Iedereen die het contact met zijn geboorteplek of de interesse in zijn achtergrond laat bepalen en regisseren door een dergelijke gezagsdrager, is niet loyaal aan zijn idealistische trots en gooit zijn menselijke principes te grabbel.
Bij het graf van Mohammed Choukri keek ik naar de gegraveerde steen. Ik kon de inscriptie niet lezen, maar ik las het volgende: Eerlijk zijn is moeilijk, maar duurt het langst en is het mooist.
Asis Aynan
