Zenuwlezen
Zenuwlezen
Sinds enkele jaren verzorgen en bezorgen we met een klein groepje de Berberbibliotheekromans, klassiekers uit Noord-Afrika. Er is mij weleens gevraagd waarom een Berberbibliotheek. In het programma Vpro Boeken (13 september 2015) kwam publicist Bas Heijne aan het woord over de schrijver Frans Kellendonk. Heijne zei over hem, vrij vertaald, dat Kellendonk ons leert dat van een religie vallen niet inhoudt dat de vragen die een religie opwerpt verdwijnen.
De vlucht van mijn ouders uit Noord-Afrika heeft mij geen antwoorden, maar juist vragen over mijn achtergrond verschaft. De Berberbibliotheek is een van die antwoorden daarop.
Onlangs heeft de vertaalster Djûke Poppinga haar vertaling van Gezichten ingeleverd. Gezichten is het zesde deel uit de Berberbibliotheekreeks en is geschreven door de Marokkaanse schrijver Mohamed Choukri (1935-2003). Het boek verscheen in 1996 bij een Libanese uitgeverij. Het is het derde deel, dat ik voor het gemak de Jaren-trilogie noem die faam verwierf door het eerste deel Hongerjaren. Als literatuur geïnteresseerde en mede-uitgever van de Berberbibliotheek heb ik veel en verschillende manuscripten gelezen, en toch gaat het lezen van Gezichten niet eenvoudig.
Mijn tomeloze nieuwsgierigheid, en grote liefde en respect voor het werk van Mohamed Choukri werken in dit geval niet in mijn voordeel. Er zit geen rust in mijn lezen. Ik ben er mij te veel van bewust dat ik grote Choukri lees. Ik lijk in die puber te veranderen die in de jaren negentig van de vorige eeuw naar de Haarlemse bibliotheek fietste om de wereld te lezen. Het was de tijd dat ik schrijvers de status van god toedichtte. Er waren een paar oppergoden, en Mohamed Choukri was een van die allerhoogsten. En wie ben ik die het werk van een berggod mag redigeren?
Het is lang geleden dat ik last had van zenuwlezen. Een van de laatste keren was toen ik Kritiek van de zuivere rede van Immanuel Kant kocht. Tijdens de eerste colleges filosofie op de universiteit werd die Noord-Europese filosoof zo een heldenstatus toegeschreven, dat ik met trillende hand het boek opensloeg. Die zenuwen verdwenen overigens snel; Immanuel Kant is een groot denker, maar hij was niet gezegend met de kunst van het schrijven.
Het is vervloekte lastig Choukri lezen met die sluiers van adoratie. Maar wat is er groter dan de schrijversverering? Zijn geschreven woord, de literatuur. Enkele zinnen uit Gezichten: “Ik herinner me dat God niet aan zijn kant stond.” en “Wanneer de ervaring heftiger is dan het berouw, verdwijnt het schuldgevoel.” en “Als ze weinig praten kunnen man en vrouw heel lang samenleven.” Misschien moet ik ophouden met praten, én lezen; waardoor ik heel lang met Mohamed Choukri kan samenleven.
Asis Aynan
Gezichten van Mohamed Choukri verschijnt 06 november 2015
