Opstand in de Rif (Essaybundel)

Opstand in de Rif

In maart 2016 droeg ik het essay Eens zullen voor in een cultureel centrum in het Antwerpse Borgerhout. Ik ging in gesprek met een historicus, die mij uitmaakte voor (berber)nationalist. Ik schreef er deze column over, en heb nog lang om de professor nagelachen – want om (berber)nationalist te zijn, moet er eerst een (berber)natie zijn.

Enfin. In de laatste alinea van het essay voorspelde ik de huidige Rifopstand. “Toch lijkt de ochtend te gloren, want na bijna zestig jaar Marokkaans koninkrijk is er een proces gaande dat de Riffijn daar, en de Riffijn in de diaspora van zijn paranoia kan ontdoen en zijn waardigheid zal teruggeven.” Op 28 oktober 2016, zeven maanden later, begon met de dood van de visboer Mohsine Fikri de Rifopstand.

In het panel, daar in Borgerhout, zat ook schrijfster Rachida Lamrabet. Zij had het vooral over discriminatie in België, maar daar ging geen enkel woord in mijn essay over, en ik was daarom verheugd dat zij een bijdrage leverde aan de onlangs verschenen bundel Opstand in de Rif, onder redactie van hogeschoollector Btisam Akarkach.

Lamrabet schrijft in de bundel een openbrief aan Silya Ziani, een activiste en zangeres die gedurende de zomermaanden van 2017 vastzat, waarin wordt gehoopt en gewanhoopt, maar dat verandering mogelijk is, als we maar iets doen. Ik vrees dat we van Silya Ziani niets meer te verwachten hebben. Onlangs zag ik op het internet een foto waarmee ze haar verloving en toekomstig huwelijk aankondigde. In de Marokkaanse cultuur, en vele anderen, is het huwelijk dikwijls een signaal aan de buitenwereld dat men het wat rustiger aan gaat doet, zijn ouwe leventje gedag zegt, een andere moraal aanneemt, en nog meer van die onzin. Ik dank de schrijver Voltaire nog altijd, dat ik zijn werk op tijd onder ogen kreeg, en mij behoedde voor de bunker van het huwelijk.

Duidelijker en scherper is het openingsbetoog van cardioloog M’hamed el Abdouni. In zijn verhaal brengt hij historische feiten en gegevens en enige donder in zijn stem. “De Hirak (Riffijnse vrijheidsbeweging, Asis Aynan) is uitgebroken omdat de Riffijnen het beu zijn miskend te worden in de eigen historisch-culturele identiteit, en omdat ze langer tweederangsburgers willen zijn.” El Abdouni laat in dit verhaal zien dat wie de Rif wil begrijpen naar de kern, het hart van haar zaak moet gaan, en voor die tocht levert de hartspecialist de juiste informatie.

Het verhaal dat echt een mustread is, is het verhaal van Btisam Akarkach, de samensteller van de bundel, omdat het de kracht van de moderne technologie laat zien. Zij geeft op gedegen wijze aan welke rol socialmedia in de Rifopstand speelt. De Rif heeft de sultans, koningen, emirs of welke namen ze nog meer dragen, altijd gehekeld, maar nu werd die kritiek niet door die ene oom in de huiskamer vertolkt, maar kwam het commentaar via het internet, hup, zo de salon binnen.

Ikzelf volg de Rifopstand in de Rif ook enkel via de socialmedia, want de oude media is in handen van de diktatuur, en die zendt vooral soaps, folklore en lintjesknipperij uit. Ook laat Akarkach de kracht van het Marokkaanse trollenleger zien, dat zich slag in de rondte duimpjes omhoog voor zijne doorluchtigheid en zijn entourage op het web klikt. En wie er een al te kritische website op nahield zit vast of is uit Marokko gevlucht.

Het is knap en belangrijk werk dat de bundel Opstand in de Rif is samengesteld door Btisam Akarkach. Die inspanningen zijn van onschatbare waarde. Ik mis wel tegengeluiden in het boek. Ik had dolgraag die deugniet van een imam aan het woord gezien, die vorig jaar tijdens zijn wekelijkse essaypreek in een Amsterdamse moskee betoogde dat demonstreren tegen de islam is en dat de Rifactivisten een dystopie voorstaan. Naast het tegengeluid mis ik nieuwe inzichten. Hoe bekijkt bijvoorbeeld een spindoctor, of een campagnestrateeg de Rifopstand?

Tot slot. De mooiste, meest sprekende en krachtigste zin uit de bundel is van de aanvoerder van de Rifbeweging Nasser Zafzafi, die met honderden anderen, in het cachot zit: “Uit de diepste duisternis van mijn onrechtvaardige cel adem ik met trots en verheffing dat ik gevangen ben genomen en gemarteld voor onze geweldige Rif.”  Het is de eerste zin van het boek.

Asis Aynan

Opstand in de Rif

Redactie door Btisam Akarkach

Uitgeverij Epo

20 euro